άρθρο του Βαγγέλη Μητράκου
Στα 1976, στην Αμφίπολη του Ν. Σερρών, ενώ οι εργάτες της τοπικής Αρχαιολογίας έκαναν ανασκαφή στο οικόπεδο όπου αναγέρθηκε το Μουσείο Αμφίπολης, ανακάλυψαν έναν ασύλητο κιβωτιόσχημο τάφο από πωροπλίνθους, σκαλισμένο στον φυσικό βράχο. Όταν άνοιξαν τον τάφο, βρήκαν μέσα μιαν ασημένια λάρνακα, η οποία περιείχε τα υπολείμματα καύσης ενός νεκρού κι ένα χρυσό στεφάνι ελιάς, ευρήματα που χρονολογήθηκαν στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 4ου αιώνα πΧ. Οι αρχαιολόγοι, συνεκτιμώντας όλα τα ιστορικά στοιχεία και τα αρχαιολογικά ευρήματα, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως επρόκειτο για τον τάφο του σπαρτιάτη στρατηγού Βρασίδα, ο οποίος, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Θουκυδίδη, τάφηκε στο εσωτερικό της πόλης και λατρεύτηκε ως ήρωας – οικιστής της Αμφίπολης.
Τι γύρευε όμως στην Αμφίπολη αυτός ο επιφανής σπαρτιάτης στρατηγός, για τον οποίο ο Θουκυδίδης έγραψε πως ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη;
Κατά την εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου, τον Απρίλιο του 422 πΧ, η ανακωχή Σπάρτης – Αθήνας τερματίστηκε και οι σπαρτιάτες με επικεφαλής το στρατηγό Βρασίδα κατέλαβαν την αποικία και σύμμαχο των αθηναίων Αμφίπολη. Η Αμφίπολη ήταν χτισμένη στην ανατολική Μακεδονία, στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, στη θέση πόλης που παλαιότερα ονομαζόταν Εννέα Οδοί. Η Αμφίπολη ιδρύθηκε από τους αθηναίους το 437 πΧ με στόχο τον έλεγχο των μεταλλείων της Θράκης.
Ο Βρασίδας (ένας ευφυής στρατηγός, διπλωμάτης και ρήτορας) έπεισε με την ευγλωττία και την ειλικρίνειά του τους αμφιπολίτες ότι πήγε εκεί ως ελευθερωτής και ότι το μόνο που ήθελε ήταν να τους σώσει από τον αθηναϊκό ζυγό. Οι διαβεβαιώσεις αυτές βρήκαν ανταπόκριση στους κατοίκους της Αμφίπολης, που λαχταρούσαν (όπως και άλλες αποικίες και πόλεις-σύμμαχοι των αθηναίων) να απαλλαγούν από τη βαριά φορολογία που επέβαλε σε βάρος τους η Αθήνα.
Οι αθηναίοι έστειλαν στην Αμφίπολη στρατό με αρχηγό τον Κλέωνα προκειμένου να ανακαταλάβουν την πόλη. Ο Βρασίδας, ο οποίος ήταν αποφασιστικός και γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις, με 150 μόνο σπαρτιάτες, έκανε ξαφνική έξοδο από τα τείχη κι αιφνιδίασε τους αθηναίους, τους οποίους προσέβαλε στο μέσον της φάλαγγάς τους και στην οπισθοφυλακή της. Οι αθηναίοι τράπηκαν σε γενική φυγή και είχαν πολύ μεγάλες απώλειες (600 νεκρούς), ενώ από τους σπαρτιάτες σκοτώθηκαν μόλις επτά, συμπεριλαμβανομένου του Βρασίδα. Στη μάχη έπεσε νεκρός και ο Κλέωνας.
Η μεγάλη ήττα των αθηναίων και ο θάνατος των Κλέωνα και Βρασίδα είχε ως αποτέλεσμα την επικράτηση των φιλειρηνικών παρατάξεων μεταξύ των εμπολέμων. Έτσι, το φθινόπωρο του 422 πΧ άρχισαν ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες κατέληξαν στην ειρήνη του Νικία το 421 πΧ.
Ο στρατηγός Βρασίδας τάφηκε με τιμές ήρωα, εντός των τειχών και μπροστά στην αγορά της πόλης, όπου οι κάτοικοι της Αμφίπολης ανήγειραν μνημείο προς τιμήν του, αφού πρώτα γκρέμισαν τα οικοδομήματα του Άγνωνα, του αθηναίου στρατηγού ο οποίος το 437 πΧ ίδρυσε την πόλη και την ονόμασε «Αμφίπολη». Ο Βρασίδας λατρεύτηκε στην Αμφίπολη ως ήρωας και πραγματικός οικιστής και η λατρεία του καθιερώθηκε με ετήσιους αγώνες και θυσίες, ενώ στη Σπάρτη δημιουργήθηκε κενοτάφιο δίπλα στους τάφους του Παυσανία και του Λεωνίδα.
Η μητέρα του Βρασίδα, η Αργιλεώνις, όταν κάποιοι αμφιπολίτες που βρέθηκαν στη Σπάρτη πήγαν να τη δουν και της μίλησαν για το νεκρό γιο της, εκείνη ρώτησε μόνο αν αυτός πέθανε γενναία και όπως αρμόζει σε σπαρτιάτη. Κι όταν οι αμφιπολίτες τής είπαν πως κανείς άλλος σπαρτιάτης δεν είναι σαν κι αυτόν, τότε η μητέρα του απάντησε: «Ξένοι, γενναίος και άξιος ήταν ο γιος μου, αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς άντρες καλύτερους από εκείνον».
Είναι, πράγματι, συγκινητικό για κάθε σπαρτιάτη να αισθάνεται πως μια πόλη της Μακεδονίας τίμησε με τέτοιον τρόπο έναν σπαρτιάτη στρατηγό και πως ο τάφος του, η λάρνακα με τα λείψανά του και το χρυσό στεφάνι της Τιμής, φιλοξενούνται στο Μουσείο της νέας Αμφίπολης ως κορυφαία εκθέματα.
Ως απλός πολίτης αυτής της πόλης προτείνω στον δήμαρχό της και στο δημοτικό συμβούλιο, όπως με απόφασή τους και σε συνεργασία με το δήμο Αμφίπολης και τις αρμόδιες αρχαιολογικές υπηρεσίες, εξασφαλίσουν τη μετακίνηση της λάρνακας του Βρασίδα, για ένα εύλογο χρονικό διάστημα, στη Σπάρτη και την έκθεσή της στο Μουσείο Σπάρτης. Έτσι θα δοθεί η δυνατότητα να δουν από κοντά οι σπαρτιάτες, οι λάκωνες αλλά και οι επισκέπτες του μουσείου τη λειψανοθήκη του ονομαστού στρατηγού της αρχαίας Σπάρτης Βρασίδα, του οποίου, μάλιστα, το όνομα έχει δοθεί σε κεντρική οδό της πόλης.
Η έκθεση του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού ευρήματος στο Μουσείο της Σπάρτης, εκτός άλλων, θα αποτελέσει μια σημαντική προβολή της πόλης προς τα έξω και σίγουρα θα δημιουργήσει «έκρηξη» επισκεψιμότητας στο μουσείο μας, με ό,τι θετικό αυτό συνεπάγεται. Πέραν αυτού ο δήμος Σπάρτης μπορεί να προκαλέσει μια διαδικασία αδελφοποίησης με την Αμφίπολη και μια ευρύτερη συνεργασία σε πολιτιστικό και άλλο επίπεδο . Το επιβάλλει η Ιστορία.
