Εκπλήρωση χρέους προς τους 118 εθνομάρτυρες του Μονοδενδρίου αποτέλεσε η χθεσινή εκδήλωση του δήμου Σπάρτης, που έλαβε χώρα στο πνευματικό του κέντρο.
Στις 26 Νοεμβρίου του 1943 οι γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν 118 άνδρες από τη Σπάρτη και τη γύρω περιοχή, ως αντίποινα για το χτύπημα που μία ημέρα νωρίτερα είχε καταφέρει τμήμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τους Λεβεντάκη και Πρεκεζέ σε γερμανικά στρατιωτικά αυτοκίνητα.
Η επομένη της εκτέλεσης ήταν σπαρακτική: «Τα αυτοκίνητα στάθμευσαν μπροστά στο ναό του οσίου Νίκωνα». Όλοι τρέξαν προς τα εκεί με κλάματα και λυγμούς. Το τι επακολούθησε, σαν αντίκρισαν το θέαμα των στοιβαγμένων και παγωμένων από τη χιονισμένη νύχτα πτωμάτων, δε λέγεται εύκολα. Δεν περιγράφεται το δράμα των μανάδων που ζητούσαν τα παιδιά τους, των γυναικών που δε γνώριζαν τα πτώματα των ανδρών τους, των αδελφών που ζητούσαν αδέλφια. Ήσαν όλα παραμορφωμένα από τις ριπές των πυροβόλων στα πρόσωπα (…) Η απαίσια εκείνη εικόνα δε λησμονιέται. Ήταν αδύνατο να μη σαλέψει το μυαλό του ανθρώπου στη θέα της (…) Αν είχε καεί η Σπάρτη ολόκληρη, θα ήταν λιγότερο το κακό».
Η αφήγηση της κεντρικής ομιλήτριας της εκδήλωσης κ. Ελένης Μεντή, έμφορτη συγκίνησης, ξεδίπλωσε το χρονικό όσων προηγήθηκαν ήδη από την άφιξη των κατακτητών, τη δράση των δωσίλογων, την ηρωική αντίσταση του λακωνικού λαού. Κορωνίδα της τελευταίας στάθηκε η μαρτυρική σφαγή των 118, για την οποία όμως ουδείς πλήρωσε, παρά το γεγονός ότι αποτέλεσε στοιχείο των κατηγορητηρίων στη δίκη της Νυρεμβέργης.
Η πρωτοβουλία για την τέλεση ετήσιου μνημοσύνου ανήκε στον αείμνηστο δήμαρχο Σπάρτης Γεώργιο Σαϊνόπουλο. Στις 19/8/1976, ύστερα από δική του εισήγηση, το δημοτικό συμβούλιο ψήφισε θετικά, με ψήφους εννέα προς μία, αποφασίζοντας ακόμη τη μετονομασία της οδού Καίσαρος σε «118».
Συντελεστές της χθεσινής λιτής εκδήλωσης ήταν επίσης ο μουσικός Γιάννης Τσέρτος, που ερμήνευσε τραγούδια για την εποχή με τη συνοδεία της κιθάρας του, καθώς και ο κ. Βαγγέλης Μητράκος, ο οποίος ανέγνωσε λογοτεχνικά αποσπάσματα αναφερόμενα στην εκτέλεση του Μονοδενδρίου.
Είχαν προηγηθεί τα αποκαλυπτήρια πίνακα της κ. Αντωνά εμπνευσμένου από την ηρωική θυσία των 118, τον οποίο ευγενικά προσέφερε «ως χρέος», όπως είπε, «στο δράμα και το μεγαλείο αυτών των ανθρώπων που δέχτηκαν τα βόλια με μεγάλη αξιοπρέπεια, όρθιοι».
Όπως άλλωστε σημείωσε ο δήμαρχος Σπάρτης, οι 118 υπήρξαν ορόσημο για την αντίσταση της περιοχής μας και όλης της Ελλάδας στη γερμανική κατοχή, και αποτελούν παράδειγμα για το πώς ο λαός πρέπει ενωμένος να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες.
Και μια δημοσιογραφική διαπίστωση: Σε εκδηλώσεις όπως η χθεσινή, η παρουσία «επώνυμων» και «ανώνυμων» πολιτών αποδεικνύει το εύρος της συλλογικής μας μνήμης. Η οποία είναι αδιανόητο να εξαντλείται στις αναδημοσιεύσεις στο Facebook… Είναι αν μη τι άλλο υποκρισία!
