του Βαγγέλη Μητράκου
Αρχαία θέατρα Σπάρτης και Μήλου
Η Μήλος έχει ένα αρχαίο θέατρο και η Σπάρτη έχει ένα αρχαίο θέατρο. Εκείνο της Μήλου ανάγεται ιστορικά στον 3ο αιώνα π.Χ ενώ οι “ρίζες” του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης ανάγονται στον 5ο αιώνα π.Χ. και στα δυο θέατρα, σήμερα, είναι ορατή η ρωμαϊκή φάση των μνημείων, μ’ εκείνο της Σπάρτης να διασώζει και κατάλοιπα της ελληνιστικής φάσης του.
Το θέατρο της Μήλου χωρούσε 7.000 θεατές ενώ της Σπάρτης 16.000 θεατές (από τα μεγαλύτερα αρχαία θέατρα της Ελλάδας). Ο περιηγητής Παυσανίας που αντίκρισε το θέατρο της αρχαίας Σπάρτης, εντυπωσιάστηκε από τη μορφή και τη μεγαλοπρέπειά του κι έγραψε: “…θέατρον λίθου λευκού θέας άξιον”. Εκτός τούτων το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης είχε και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία του αποδίδουν επιπρόσθετη αξία, όπως την ξύλινη σκηνή που μεταφερόταν πάνω σε τροχούς στη σκηνοθήκη (έχουν βρεθεί οι ράγες πάνω στις οποίες κυλούσαν οι τροχοί), τους αναλημματικούς τοίχους, που με σοφία αρχιτεκτονική αύξησαν τη χωρητικότητα του θεάτρου, την περιμετρική στοά στο άνω μέρος του κοίλου, κ.ά. Επίσης, το αρχαίο θέατρο Σπάρτης: “ξεχωρίζει για το μέγεθός του και την ποιότητα κατασκευής του, κάτι που αντανακλάται και στη χρήση του εγχώριου λευκού μαρμάρου. Η χρήση μαρμάρου για ένα θέατρο αυτής της κλίμακας αποτελεί καινοτομία, όχι μόνο για τη Σπάρτη, αλλά για τα πελοποννησιακά θέατρα εν γένει” (diazoma.gr).
Παρά τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα, όμως, το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης παραμένει σε κακή κατάσταση κι επισήμως έχει κατατεθεί ότι:
“… δεν μπορεί να θεωρηθεί επισκέψιμο μνημείο, καθώς όχι μόνο δεν έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφή του, αλλά υπάρχουν πολλές ανοιχτές τομές από τις έρευνες του 1926-1930, του 1992-1996 και της έρευνας που βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο του προγράμματος συνεργασίας της Ε΄ Εφορείας με τη Βρετανική Αρχαιολογική Σχολή και την 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων” (Σταύρος Μπένος, πρόεδρος του σωματείου “Διάζωμα”, 4-3-2009).
Να σημειωθεί, ακόμα, ότι οι σπαρτιάτες, μετά την ίδρυση της νέας Σπάρτης, χωρίς περίσκεψη και χωρίς αιδώ, κατακρεούργησαν το αρχαίο θέατρο αγοράζοντας τα μάρμαρά του από τον τότε ιδιοκτήτη (!!!) του χώρου (γύρω στο 1870), για να χτίσουν σπίτια της νέας πόλης ενώ και ο δήμος Σπάρτης, στα 1933, διέλυσε μεγάλο μέρος του δυτικού αναλημματικού πύργου για να κατασκευάσει τη γνωστή δεξαμενή ύδρευσης στην κορυφή του λόφου!
Η σημερινή κατάσταση του αρχαίου θεάτρου της Σπάρτης θα ήταν ακόμα χειρότερη αν δεν είχε ιδρυθεί στα 1994 ο Σύνδεσμος Φίλων Ανασυγκρότησης του Αρχαίου Θεάτρου Σπάρτης “Γιτιάδας” από τον εκλεκτό συμπολίτη μας, οδοντίατρο, κ. Στάθη Μπεκιάρη και μια ομάδα ευαισθητοποιημένων πολιτών, που έφερε το ξεχασμένο αρχαίο θέατρο στο προσκήνιο, βελτίωσε αρκετά τη μορφή του χώρου και διεκδίκησε με συνέπεια την ανασυγκρότησή του. Η δράση του “Γιτιάδα” απέφερε καρπούς όταν το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος χρηματοδότησε μελέτη αποκατάστασης του μνημείου, ύψους 111.000 ευρώ, η οποία εκπονήθηκε με ευθύνη του σωματείου “Διάζωμα” με πρόεδρο τον Σταύρο Μπένο. Η μελέτη αυτή παρουσιάστηκε και παραδόθηκε επισήμως στους αρμοδίους φορείς σε επίσημη εκδήλωση που έγινε στις 18/12/2013 στο διοικητήριο Λακωνίας. Στη συνέχεια το ίδρυμα JM Kaplan, που εδρεύει στη Νέα Υόρκη, ενέκρινε χρηματοδότηση 100.000 δολαρίων (81.070,13 ευρώ) για το πρώτο μέρος των εργασιών αποκατάστασης του αρχαίου θεάτρου.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο πρώην δήμαρχος Σπάρτης, Δημοσθένης Ματάλας δώρισε στο υπουργείο Πολιτισμού δέκα στρέμματα στο νότιο τμήμα του αρχαίου θεάτρου -ιδιοκτησίας της οικογένειάς του- για να μπορέσει, όπως τόνισε ο ίδιος, να “αναπνεύσει” το θέατρο και να δοθεί μεγαλύτερη άνεση στις εργασίες αναστήλωσης.
Χωρίς καμιά απολύτως διάθεση υποβάθμισης του αρχαίου θεάτρου της Μήλου καθίσταται φανερό πως αυτό της Σπάρτης υπερτερεί σε κάθε συγκρίσιμο στοιχείο. Επιπροσθέτως και το όνομα της αρχαίας Σπάρτης βρίσκεται στην κορυφή της ιστορίας της αρχαίας Ελλάδας, έχοντας κάνει σύνορό του τα πέρατα του κόσμου, όπου όλοι κλίνουν ευλαβικά το γόνυ ακούγοντας το όνομα Σπάρτη.
Παρά ταύτα όμως, στο θέμα της αποκατάστασης, τα δύο θέατρα ακολούθησαν αποκλίνουσες πορείες:
Στη Μήλο, το 2009, η ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου υλοποιήθηκε χάρις στην αγαστή συνεργασία της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου και του δήμου Μήλου, στο πλαίσιο του ΠΕΠ Ν. Αιγαίου 2007-2013, με προϋπολογισμό 1.547.206,36 ευρώ. Εκπονήθηκε η μελέτη αποκατάστασης του αρχαίου Θεάτρου, στη συνέχεια εντάχθηκε το έργο στο ΕΣΠΑ, πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης και στις 9 Ιουλίου 2016 το θέατρο παραδόθηκε στο κοινό. Παράλληλα, θεσμοθετήθηκε και το Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Μήλου κι έτσι το αρχαίο Θέατρο Μήλου έγινε πόλος τουριστικής, πολιτιστικής, κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης του τόπου.
Αντίθετα, στη Σπάρτη, η υλοποίηση της μελέτης αποκατάστασης του αρχαίου Θεάτρου, η οποία μας έγινε δωρεά από το ίδρυμα Νιάρχου και το σωματείο Διάζωμα, συνοδευόμενη από τις δωρεές του ιδρύματος JM Kaplan και του τέως δημάρχου Δημοσθένη Ματάλα, ακόμα εκκρεμεί, αν και έχουν περάσει επτά ολόκληρα χρόνια από τη σύνταξή της!
Λοιπόν, τι ιδιαίτερο συνέβη στη Μήλο και το αρχαίο θέατρό της αναδείχθηκε και αξιοποιήθηκε ενώ το δικό μας παραμένει ακόμα ως είχε πάντα; Τίποτε παράξενο κι εξωπραγματικό. Απλώς, αυτοί που ήταν υπεύθυνοι για τις τύχες του τόπου εκεί στη Μήλο, μαζί με την τοπική κοινωνία και τους φορείς της, δραστηριοποιήθηκαν, σχεδίασαν, προγραμμάτισαν, ιεράρχησαν, πρότειναν, αξίωσαν, διεκδίκησαν και τελικά κέρδισαν.
Το ίδιο έχουν κερδίσει και μια σειρά άλλων πόλεων, σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, που είχαν την τύχη να διαθέτουν αρχαία Θέατρα.
Επομένως είναι περιττό να κάνουμε υποδείξεις.
Τους δρόμους τους δείχνουν, ξεκάθαρα, άλλες πόλεις. Πρότυπα υπάρχουν. Δεν έχουμε παρά να τα ακολουθήσουμε.
Ακολουθήστε τις ειδήσεις του laconialive στο Google News
