γράφει ο παιδίατρος Παρασκευάς Κουτσοβίτης, διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστημονικός συνεργάτης της Α΄ Πανεπιστημιακής Κλινικής Νοσοκομείου Παίδων “Αγία Σοφία” και διδάσκων (ΠΔ) Παιδιατρικής στο τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
Λίγο πρόωρα και μάλλον δυναμικά έκανε φέτος την εμφάνισή της στη χώρα μας και στην πόλη μας η εποχιακή γρίπη.
Μέχρι την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου 2014, είχαν καταγραφεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ (κέντρο αναφοράς λοιμώξεων) αρκετά κρούσματα εποχιακής γρίπης, εκ των οποίων 26 σοβαρά (24 νοσηλεύτηκαν σε μονάδα εντατικής νοσηλείας) και 6 θάνατοι (όχι ευτυχώς σε παιδιά, αλλά κυρίως σε ηλικιωμένα άτομα ή με χρόνια προβλήματα υγείας).
Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου παρουσιάζονται κρούσματα διαφόρων ιώσεων που προσβάλλουν κυρίως τους ευπαθείς πληθυσμούς των μικρών παιδιών, αλλά η περίοδος Ιανουαρίου-Μαρτίου είναι κλασσικά η περίοδος της εποχιακής γρίπης, χωρίς φυσικά να λείπουν και οι άλλες ιώσεις (οι ρινοϊοί που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός υπεύθυνος για τη βρογχιολίτιδα ή τη βρογχοπνευμονία, οι αδενοϊοί και οι ιοί της παραγρίπης που προκαλούν εικόνα παρόμοια με αυτή της γρίπης).
Τι είναι η γρίπη;
Η γρίπη είναι μια οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης (Α, Β ή C).
Πώς μεταδίδεται;
Η γρίπη μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο όταν ένας ασθενής βήχει, φταρνίζεται ή μιλά και διασπείρει τους ιούς στον αέρα με τη μορφή πολύ μικρών, αόρατων σταγονιδίων. Οι ιοί της γρίπης επίσης μεταδίδονται μέσω των χεριών, όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα του. Παράγοντες όπως ο ψυχρός καιρός και ο συγχρωτισμός (συγκέντρωση πολλών ατόμων σε κλειστούς χώρους) αυξάνουν τη μετάδοση της γρίπης. Για την αποφυγή της μετάδοσης, τα άτομα θα πρέπει να καλύπτουν το στόμα και τη μύτη τους με χαρτομάντιλο όταν βήχουν ή φτερνίζονται και να πλένουν τακτικά τα χέρια τους.
Για πόσες ημέρες ένα άτομο που έχει γρίπη μπορεί να την μεταδώσει σε άλλους;
Οι ενήλικες μπορεί να μεταδώσουν τη νόσο μία ημέρα πριν αρρωστήσουν έως 5–7 ημέρες από τη στιγμή που θα εκδηλώσουν τα συμπτώματα. Τα παιδιά μπορεί να μεταδίδουν για περισσότερο από μία εβδομάδα.
Ποια είναι και πόσο διαρκούν τα συμπτώματα της γρίπης;
Τα συμπτώματα της γρίπης εμφανίζονται 1-4 ημέρες αφότου «κολλήσαμε» τον ιό και συνήθως ξεκινούν απότομα με υψηλό πυρετό, πόνους των μυών και των αρθρώσεων, πονοκέφαλο, έντονη κόπωση, καταρροή, πονόλαιμο, βήχα (συνήθως ξηρό). Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν και συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμέτους, διάρροια.
Τα συμπτώματα αυτά διαρκούν 2–7 ημέρες, ο βήχας όμως μπορεί να επιμένει για αρκετό χρονικό διάστημα.
Πώς μπορώ να ξεχωρίσω αν έχω γρίπη ή κοινό κρυολόγημα;
Πολλές φορές ένα σοβαρό κρυολόγημα και μια μέτριας βαρύτητας γρίπη μπορεί να εμφανίζονται με την ίδια περίπου κλινική εικόνα.
Το κοινό κρυολόγημα προκαλείται από ιούς διαφορετικούς από εκείνους της γρίπης. Τα συμπτώματά του συνήθως είναι πιο ελαφρά, περιορίζονται στο ανώτερο αναπνευστικό (καταρροή, φτάρνισμα, πονόλαιμος), διαρκούν λιγότερο, ενώ σπάνια συμβαίνουν επιπλοκές. Αντίθετα, η γρίπη μπορεί να προκαλέσει σοβαρή νόσηση και επιπλοκές που καμιά φορά μπορεί να είναι θανατηφόρες για κάποια άτομα, π.χ. άτομα με χρόνια νοσήματα.
Είναι πιθανότερο να πάσχετε από γρίπη εάν παρουσιάσετε ξαφνικά πυρετό, συμπτώματα από το αναπνευστικό (καταρροή, βήχα), έντονους μυϊκούς πόνους και αυτό συμβαίνει τους χειμερινούς μήνες, κυρίως από το Δεκέμβριο έως το Μάρτιο (πολύ σπανιότερα, άλλες εποχές).
Πώς γίνεται η διάγνωση της γρίπης;
Συνήθως οι γιατροί θέτουν τη διάγνωση με βάση τα συμπτώματα. Πάντως είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τη γρίπη από άλλες ιώσεις του αναπνευστικού και μόνο με ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις μπορεί να γίνει ακριβής διάγνωση. Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι απαραίτητο να γίνονται τέτοιες εξετάσεις, καθώς τα αποτελέσματά τους δεν πρόκειται να επηρεάσουν τον τρόπο αντιμετώπισης του ασθενούς.
Υπάρχουν άτομα ή παιδιά που κινδυνεύουν περισσότερο από τους άλλους (ομάδες υψηλού κινδύνου);
Ο ιός της γρίπης μπορεί να προσβάλλει όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ωστόσο τον υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση και εμφάνιση επιπλοκών διατρέχουν συγκεκριμένα:
1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.
2. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι).
3. Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα, όπως άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες, σοβαρή καρδιακή νόσο, ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας ή μεταμόσχευσης), δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες), σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα, χρόνια νεφροπάθεια, νευρομυϊκά νοσήματα, νοσήματα που απαιτούν μακροχρόνια λήψη ασπιρίνης.
4. Έγκυες γυναίκες β΄και γ΄τριμήνου.
5. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά <6 μηνών ή φροντίζουν άτομα που είναι υψηλού κινδύνου.
6. Κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων-λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.).
Αν ανήκετε σε κάποια από τις παραπάνω ομάδες υψηλού κινδύνου, θα πρέπει να συμβουλευτείτε το γιατρό σας αμέσως μόλις εμφανίσετε συμπτώματα γρίπης.
Πώς θεραπεύεται η γρίπη;
Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ιώσεις, έτσι και η γρίπη συνήθως “θα κάνει τον κύκλο της”. Χρειάζεται: ξεκούραση, πολλά υγρά, αποφυγή του καπνίσματος, λήψη αντιπυρετικών για την αντιμετώπιση του πυρετού και παυσίπονων για την αντιμετώπιση του πόνου των μυών.
Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία θέση στη θεραπεία της γρίπης, διότι τα αντιβιοτικά δεν καταπολεμούν τους ιούς.
Επίσης μη χρησιμοποιείτε την ασπιρίνη ως αντιπυρετικό ή παυσίπονο (κίνδυνος εμφάνισης συνδρόμου Reye).
Ειδικά φάρμακα για τη γρίπη χρησιμοποιούνται σε εξαιρετικές περιπτώσεις σε ομάδες υψηλού κινδύνου ή σοβαρής νόσησης.
Τι πρέπει να κάνω εάν αρρωστήσω;
Η τήρηση βασικών κανόνων υγιεινής είναι ένας αρκετά αποτελεσματικός τρόπος για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας από τη γρίπη. Για το λόγο αυτό:
- Αποφύγετε στενή επαφή με άλλα άτομα.
- Μείνετε στο σπίτι σας (κρατήστε το άρρωστο παιδί στο σπίτι) για τουλάχιστον 7 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων ή 24 ώρες από την αποδρομή του πυρετού και των έντονων ενοχλήσεων. Όταν είστε άρρωστοι, αποφύγετε -εφόσον βέβαια αυτό είναι δυνατόν- να πηγαίνετε στη δουλειά σας, στο σχολείο, σε συναθροίσεις οικογενειακές ή κοινωνικές, σε πολυσύχναστα μέρη και να κυκλοφορείτε με μέσα μαζικής μεταφοράς.
- Καλύψτε με χαρτομάντιλο το στόμα και τη μύτη σας όταν βήχετε ή φταρνίζεστε.
- Μη μοιράζεστε μεταξύ σας σκεύη, πετσέτες, σεντόνια.
- Πλένετε συχνά τα χέρια σας. Το συχνό πλύσιμο των χεριών μειώνει σημαντικά τη διασπορά των ιών.
- Αποφύγετε να πιάνετε τα μάτια σας, τη μύτη σας ή το στόμα σας. (Οι ιοί της γρίπης συχνά μεταδίδονται όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια, τη μύτη ή το στόμα του).
Ποιες είναι οι επιπλοκές της γρίπης; Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που πρέπει να με ανησυχήσουν;
Η γρίπη μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και σοβαρή νόσηση και μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές, ορισμένα όμως άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από αυτήν.
Μερικές από αυτές είναι η πνευμονία από τον ίδιο τον ιό της γρίπης ή από μικρόβια, κυρίως από πνευμονιόκοκκο, η αφυδάτωση, οι κρίσεις άσθματος στα άτομα που πάσχουν από βρογχικό άσθμα, η παρόξυνση της χρόνιας βρογχίτιδας, η επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας ή του διαβήτη. Τα παιδιά μπορεί, επίσης, να παρουσιάσουν ιγμορίτιδα και ωτίτιδα.
Υπάρχουν κάποια συμπτώματα που όταν εμφανιστούν στα παιδιά θα πρέπει άμεσα να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας. Αυτά είναι:
- υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός,
- γρήγορη αναπνοή ή δυσκολία στην αναπνοή,
- κυάνωση,
- άρνηση για λήψη υγρών ή τροφής,
- μειωμένη δραστηριότητα, υπνηλία,
- διέγερση ή σπασμοί,
- επανεμφάνιση του πυρετού ή επιδείνωση του βήχα ύστερα από βελτίωση των συμπτωμάτων της γρίπης, καθώς και ενδεχόμενη επιδείνωση υποκείμενου χρόνιου νοσήματος (καρδιολογικού, αναπνευστικού, διαβήτη κλπ).
Όσον αφορά στους ενήλικες, τα συμπτώματα για τα οποία θα πρέπει άμεσα να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας είναι:
- υψηλός και παρατεινόμενος πυρετός,
- δύσπνοια,
- πόνος ή αίσθημα πίεσης στο στήθος,
- λιποθυμικά επεισόδια,
- σύγχυση,
- πολλοί ή παρατεινόμενοι έμετοι.
Πώς μπορώ να προστατευθώ από τη γρίπη;
Μέχρι σήμερα, ο κύριος τρόπος για να προστατευθεί κανείς από τη γρίπη είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός. Κανένα φάρμακο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον αντιγριπικό εμβολιασμό, που είναι το κύριο μέτρο πρόληψης για τη γρίπη, με αποτελεσματικότητα 70-90%.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να λαμβάνονται μέτρα μείωσης του ενδεχόμενου διασποράς, ιδιαίτερα στους παιδικούς σταθμούς και τα σχολεία. Μικρόβια, ιοί και άλλα νοσήματα μεταδίδονται εύκολα από παιδί σε παιδί στους παιδικούς σταθμούς.
Οι τρόποι για να περιορίσει κανείς τον κίνδυνο αυτό είναι:
- Καλό πλύσιμο των χεριών πριν το φαγητό και μετά την τουαλέτα.
- Καλό πλύσιμο και αποστείρωση των κοινόχρηστων παιχνιδιών.
- Μη στέλνετε το άρρωστο παιδί σας στον παιδικό σταθμό. Κρατήστε το σπίτι.
- Αν πρόκειται για βρέφος, προσπαθήστε να το θηλάζετε όσο περισσότερο μπορείτε. Ισχυροποιείτε έτσι το αμυντικό του σύστημα.
- Απαιτήστε από τον παιδικό σταθμό να χρησιμοποιούν διαδικασίες μείωσης μετάδοσης (ολιγομελή τμήματα, απομόνωση άρρωστων παιδιών, καλός αερισμός, αλλαγές πάνας μακριά από σημεία ετοιμασίας ή σερβιρίσματος φαγητού κλπ).
Υπενθυμίστε στο προσωπικό να ελέγχουν ότι όλα τα παιδιά είναι πλήρως εμβολιασμένα.
Ποια άτομα πρέπει να εμβολιάζονται;
Τα άτομα υψηλού κινδύνου όπως αναγράφονται πιο πάνω.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με θέματα υγείας, οι πολίτες μπορούν να επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων http://www.keelpno.gr/.
