γράφει ο Βαγγέλης Μητράκος
Ένα ποίημα της Βούλας Δαμιανάκου για τον Χρήστο Καρβούνη
Γιατρός Καρβούνης
Στο Μονοδένδρι, τι κακό,
αντάρα, ποδοβολητό.
Ίσκιωσε μαύρο το βουνό,
μυρίζει ο αγέρας φονικό.
Φέραν καμιά διακοσαριά
Σπάρτη και γύρω τα χωριά
αγκαλιά στούς όλους μαζί
να τους σκοτώσουν την αυγή.
Έχετε γεια κι ώρες καλές,
δίνει ο φονιάς τις προσταγές,
πάνω στην ύστερη στιγμή
φτάνει γραφή του διοικητή:
Να βγάλουν απ’ το σκοτωμό
τον κυρ Καρβούνη, το γιατρό
που γιάτρευε όλον το λαό
στη Σπάρτη, στον Ταΰγετο.
Τον βγάζουνε, του λεν να πάει.
Αυτός γυρίζει και κοιτάει.
Βλέπει τους φίλους τσούρμο εκεί
βουβά να λεν ώρα καλή.
Γυρίζει ευτύς στη θέση του
μ’ αστραφτερή την όψη.
– Φεύγα γιατρέ, φεύγα γιατρέ.
– Φεύγα, τον σπρώχνουν, αδελφέ,
γλίτωσε, ζήσε όσο μπορείς,
φτάνουμε για το Χάρο εμείς.
– Παιδιά, δεν το χωράει η καρδιά
να χωριστώ απ’ τη συντροφιά
δεν το χωράει ο νους μου πώς
να φύγω αφού ’φτασα ως εδώ,
μπορώ να βλέπω εγώ το φως,
χαμένοι σεις, εγώ να ζω.
Θα μείνω εδώ με σας μαζί
στο θάνατο όπως στη ζωή.
Βούλα Δαμιανάκου
Ο Χρήστος Καρβούνης
Ο Χρήστος Καρβούνης γεννήθηκε στις Καρυές (Αράχωβα) Λακωνίας στις 16 Ιουλίου 1903. Πήγε στο γυμνάσιο της Σπάρτης και από εκεί μετέβη στην Γερμανία όπου σπούδασε γιατρός με ειδικότητα χειρουργός. Το 1928 γύρισε στην Σπάρτη και στα 1933 οικοδόμησε δική του κλινική στη διασταύρωση Κ. Παλαιολόγου & Όθωνος Αμαλίας. Κατά τα έτη 1929-1943 έκανε 3000 χειρουργεία και βοήθησε πολύν κόσμο που δεν είχε τα οικονομικά μέσα να γιατρευτεί. Στον πόλεμο του 1940 υπηρέτησε στα νοσοκομεία Θεσσαλονίκης και Ναούσης. Κατά την κατοχή εντάχθηκε στο ΕΑΜ και είχε πατριωτική δράση. Όταν νοσήλευσε έναν έλληνα αξιωματικό το 1943 οι ιταλοί τον συνέλαβαν και απελευθερώθηκε μετά την κατάρρευση της Ιταλίας.
Τη νύχτα της 25ης Οκτωβρίου 1943, οι γερμανοί με υποδείξεις των ντόπιων συνεργατών τους (μερικοί συμμετείχαν ως κουκουλοφόροι στις συλλήψεις), συνέλαβαν εκατοντάδες σπαρτιάτες, τους οποίους, την επομένη, μετέφεραν στις φυλακές Τριπόλεως. Ανάμεσά τους και τον γιατρό Χρήστο Καρβούνη. Ενώ βρισκόταν στη φυλακή οι γερμανοί πρότειναν στον γιατρό να τον ελευθερώσουν, λόγω των σπουδών του στη γερμανία. Ο Καρβούνης όμως αρνήθηκε την ατομική του απόλυση χωρίς ΚΑΙ τους υπόλοιπους συμπατριώτες του. Στις 26 Νοεμβρίου 1943, οι γερμανοί, με πρόφαση την επίθεση ανταρτών του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Παρασκευά Λεβεντάκη εναντίον γερμανικής φάλαγγας στη θέση “Λογγάκι”, κοντά στο Μονοδέντρι, του δρόμου Σπάρτης – Τρίπολης, μετέφεραν εκεί 118 σπαρτιάτες ομήρους από την Τρίπολη και τους εκτέλεσαν. Μέσα στους Μάρτυρες αυτούς της Λευτεριάς ήταν και ο Γιατρός Χρήστος Καρβούνης. Λίγο πριν από την εκτέλεση έφτασε γερμανός μοτοσικλετιστής ο οποίος μετέφερε ένα μήνυμα της γερμανικής διοίκησης Τρίπολης “Να μην εκτελεστεί ο Καρβούνης”. Και πάλι ο Γιατρός – Ήρωας αρνήθηκε να δεχθεί χάρη, παρά τις παροτρύνσεις των συμπατριωτών του. “Ή όλοι ή κανένας”, ήταν η απάντησή του. Μπροστά στην άρνηση των γερμανών ο Καρβούνης πρότεινε, αντί γι’ αυτόν, να χαριστεί η ζωή σε έναν τουλάχιστον από τους τέσσερις αδερφούς Τζιβανόπουλου. Ο γερμανός διοικητής αρνήθηκε και πάλι και τότε ο Καρβούνης ξέσπασε:
“Είστε βάρβαροι. Ντρέπομαι που σπατάλησα οκτώ χρόνια από την ζωή μου στον τόπο σας. Οκτώ χρόνια χαμένα και πεταμένα”.
Ο επικεφαλής γερμανός, εξαγριωμένος, τον χτύπησε δυνατά με το κοντάκι του όπλου. Ύστερα κροτάλισαν τα πολυβόλα. Όταν περιμάζεψαν τους 118 νεκρούς, ο Χρήστος Καρβούνης βρέθηκε με το μπράτσο σπασμένο.
Στη Σπάρτη έμεινε ζωντανό μνημείο μνήμης η κλινική του (από το 1970 στεγάστηκε εκεί η παλιά Νομαρχία Λακωνίας) ένα κτίριο – σύμβολο για την πόλη και την ιστορία της. Δυστυχώς, η “κλινική Καρβούνη” κατεδαφίστηκε το 2012, αφήνοντας εκτεθειμένη ιστορικά μια πόλη, η οποία αδυνατεί (ή δεν θέλει) να προασπίσει και να διασώσει τα ζωντανά στοιχεία της ιστορικής της κληρονομιάς.
Η Βούλα Δαμιανάκου
Η Βούλα Δαμιανάκου, γέννημα της Μάνης (Πάνιτσα Λακωνίας, 1914) υπήρξε πεζογράφος, ποιήτρια, μεταφράστρια και αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης. Σύντροφος και συνεργάτις του Βασίλη Ρώτα, ταμένη (μαζί με την κόρη της, τη ζωγράφο Ελένη Βασιλοπούλου) στη μνήμη και το έργο του.
Ήταν η γυναίκα που φιλοξένησε τον διωκόμενο ηγέτη των Κούρδων Αμπντουλάχ Οτζαλάν στο πέρασμά του από την Αθήνα πριν η ελληνική κυβέρνηση συνεργήσει στην παράδοσή του στα χέρια των τούρκων πρακτόρων.
Η Βούλα Δαμιανάκου αποτέλεσε ένα σημαντικό κεφάλαιο των ελληνικών γραμμάτων, τόσο μέσω του έργου της, όσο και της ενεργής συμμετοχής της (και) στην πολιτισμική εποποιία της Εθνικής Αντίστασης, στο πλευρό του συντρόφου της, Βασίλη Ρώτα. Μέχρι την τελευταία της πνοή παρέμεινε ασυμβίβαστη, μαχήτρια και αγωνίστρια. Δεν διαπραγματεύτηκε ποτέ και με κανέναν την προσωπική της αντίληψη για την ελευθερία: Παραιτήθηκε από το δικαίωμα σύνταξής της ως συγγραφέας, επειδή ο σχετικός νόμος ήταν της χούντας κι επίσης, στα βαθιά της γεράματα, αρνήθηκε – μολονότι είχε ανάγκη – τη β’ κατηγορίας τιμητική σύνταξη, που της πρόσφερε η ΑΕΠΙ, ως κληρονόμου και συνδημιουργού του έργου του Ρώτα (μεταξύ άλλων το “Ενας όμηρος” και οι “Όρνιθες”), επειδή δεν άντεχε τον γραφειοκρατικό βρόχο…
Υπήρξε συνεργάτης του περιοδικού Λαϊκός Λόγος (1966-1967), στο οποίο έγραφε με τα ψευδώνυμα Αλκυόνα, Αλκυών, Ειρήνη Πεζοπόρου. Το μεταφραστικό της έργο σχετίστηκε με τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ (μαζί με τον Βασίλη Ρώτα) και τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι.
Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών , στις 19 Σεπτεμβρίου 2016.
…………………………………………………………………………………………..
Επίλογος με ένα μικρό απόσπασμα για τους 118 Εθνομάρτυρες από το διήγημα του Νότη Περγιάλη (Γεώργιος Νικολόπουλος, Ανώγεια Λακωνίας 1920 – Αθήνα 2009) με τίτλο: “Χωρίς ασπίδες και δόρατα”.
“Μα η ατείχιστη πόλη (η Σπάρτη) έπεσε. Σήμερα στους δρόμους της περπατάνε Εφιάλτες αγκαλιά με τους ξενόγλωσσους βάρβαρους. Κι εμείς εδώ, λίγοι, πολύ λίγοι, για να υπερασπιστούμε την τιμή της. Δεν είμαστε ούτε καν 300. Είμαστε 118, χωρίς ασπίδες και δόρατα, μα πεθαίνουμε με την ψυχή του Λεωνίδα.
ΟΠΟΙΟΣ ΠΕΡΑΣΕΙ ΑΣ ΤΟ ΕΙΠΕΙ ΣΤΗ ΣΠΑΡΤΗ!
Κείνη την ώρα ξεχύνεται βροντερό το τραγούδι των μελλοθανάτων. Νομίζεις πως φτεροκοπάνε στον αέρα χιλιάδες φτερά μαζί με μανιασμένα χτυπήματα σπαθιών και θριαμβικές κραυγές νίκης που υψώνουνται, σριφογυρνάνε μια στιγμή πάνου από τις χαράδρες του Μονοδεντριού κι ύστερα ορμάνε σα σαΐτες, αγκαλιάζουνε τη γη, τη σηκώνουνε χαρούμενα στα χέρια τους και την προσφέρουνε δώρο στους ανθρώπους”.
Τιμή και Δόξα και Αιώνια Μνήμη στους 118 Ήρωες της Σπάρτης
